Breve historia da novela negra galega

Carlos Reigosa recibe o premio Xerais edición 14ª coa novela ”Crime en Compostela” (1984), é o primeiro best-seller da literatura galega con máis de 34.750 exemplares vendidos, converténdose desde xeito no autor pioneiro do xénero negro na literatura galega. Reigosa, que ten publicados libros de xéneros variados como relatos curtos, investigación ou ensaio e que foi premiado en numerosas ocasions, crea a Nivardo Castro, investigador internacional que, xunto con Carlos Conde, periodista, investigarán o escuro asasinato de Aurelio Xieiro un empresario da construción rico da cidade de Santiago de Compostela.

Manuel Rivas consolidado mestre das letras galegas con títulos tan excepcionales como “o

lapis do carminteiro” ou “A lingua das bolboretas” publicou tamén xénero negro como a súa

novela “Todo é silencio”.

 

O fenómeno medra e evoluciona durante máis de tres décadas influenciado por Europa e

América e, en opinión dun dos autores recoñecidos deste xénero, Francisco Castro, débese

fundamentalmente a tres factores:

 

a) Por un lado achaca o fenómeno do éxito da novela negra galega á madurez que en

xeral acada a literatura galega, consolidación que fai que un dos xéneros que

faltaban teña neste momento a súa representación.

 

b) Tamén atribúe o avance deste tipo de novela ao abandono da exultación de Galicia

como patria por parte dos autores precedentes, indo agora polo camiño de atraer

ao lector. Lector que de sempre gusta e elixe a temática policíaca.

 

c) Como terceiro factor apunta á temática urbana que adoita ter a literatura galega,

tramas urbanas que se se desenvolven en cidades como Vigo prestánse a tramas

negras.

 

Este autor causa un novo éxito de ventas coa novela “Tes ata as dez”.

Xunto con Francisco Castro, Domingo Vilar e Pedro Feijoo, tamén sitúan a acción os seus

crimes e investigacións na cidade de Vigo e arredores.

Villar coas reflexións, paseos, e almorzos do Inspector Leo Caldas mantén ao lector atrapado nas páxinas dende o primeiro momento. En tres novelas publicadas ata o de agora “Ollos de Auga”, “A praia dos afogados” que conta tamén coa versión cinematográfica e o último en ser publicado “ O último barco” Villar ofrece un claro exemplo da traxectoria pola que discorre a novela negra galega.

Pedro Feijoo, con “Fuego azul” afonda na dor. Ata onde podemos aguantar a dor?, cando nos obrigan a traspasar o límite ¿que estamos dispostos a facer? Son preguntas que xurden ca lectura de crimes macabros que suceden nesta obra.

 

Beto Luaces, iniciou en 2017 a serie de novela negra “VICUS” cuxa trama discorre entre a

cidade de Vigo e a serra do Suído. A obra unha das mais vendidas da cidade Olivica relata a figura de Alfonso Graña, un galego de Avión que chegou a ser rei dos Xíbaroson. 

Non podemos deixar sen mencionar a Manuel Loureiro autor de varios títulos con diferentes temáticas destacando o xénero de terror e que en 2015 publica “Fulgor” unha interesante mestura de novela de terror e negra, nin ao revolucionario Diego Ameixeiras que crea a súa versión do sagaz detective no personaxe de Horacio Dopico no título “Baixo mínimos”

Impresionante tamén o elenco de escritoras galegas que tocan esta temática detectivesca.

María Oruña, nacida en Vigo en 1976, con “Puerto escondido”, “Un lugar a donde ir” e “Donde fuimos invencibles” ofrece unha apaixonante serie da tenente Valentina Redondo e o cabo Camargo.

 

Ledicia Costas, premio nacional de literatura infantil e xuvenil con mais de 16 libros orientados a estes lectores, publica en 2019 a sua primeira obra para adultos “Infamia” inspirada nocaso real do asasinato de Marta del Castillo. Nesta novela a inspectora Cruz acude a unha cidade imaxinaria galega para investigar a desaparición de dúas irmás.

 

Araintza Portabales aporta ao xénero “Beleza vermella” 2019 e a Coruñesa Nieves Abarea da vida a á inspectora Valentina Negro protagonista dos títulos “Crímenes exquisitos”,

“Martyrium” e “Los muertos viajan deprisa” que marcan unha importante aportacion á literatura.

 

Sirva esta breve exposicion como posta en valor e mostra da consolidación da nosa literatura e dentro dela a novela negra contemporánea.

O BATALLÓN LITERARIO DA COSTA DA MORTE

A Costa da Morte, que é onde eu vivo, está situada na zona máis occidental da provincia da Coruña e  compóñena as comarcas de Bergantiños, Soneira, Xallas e Fisterra.

En 1996 creouse un grupo literario  chamado O Batallón Literario da Costa da Morte e o seu nome está inspirado no “Batallón Literario”,  compañía militar formada por estudantes da Universidade de Santiago, que en 1808, durante a Guerra da Independencia Española, loitou contra a invasión francesa dirixida por Napoleón. Na primeira xuntanza que organizaron reuníronse os fundadores, os cales son: Miro Villar, Rafa Villar, Federico L. Santalla, Xandra Tedín, Modesto Fraga, Estevo Creus e Xabier Rodrigues Fidalgo.

Moitos autores do Batallón Literario teñen recibido premios polas súas obras. As máis destacadas de cada autor son: Miro Villar por Equinocio de primavera recibiu o Premio Esquío. Rafa Villar por Liques da memoria o Premio Fermín Bouza Brey. Estevo Creus por Areados o Premio Miguel González Garcés. Modesto Fraga por Amor salgado o Premio O Grelo. Alexandre Nerium por Vaga en espiral o Premio Faustino Rey Romero. Concha Blanco por A mín que me importa! o Premio Lazarillo. María Canosa por O libro dos medos que non o son recibiu o Premio Arume. Ademais de outros autores con infinidade de premios. Hai tamén que destacar un blog literario de Miro Villar chamado Crebas.gal que recibiu o Premio ao mellor blog literario no ano 2012.

Para rematar, dicir que acaban de celebrar o seu 25 aniversario.

Xela Arias. Temática social

Xela Arias trata asuntos sociais propios da época como o antimilitarimo, o compromiso ligüístico, a catástrofe do prestige, a guerra de Irak:

NEVER MORE

Os nenos escriben “nunca máis”.

que non abonda.

considera,

considera a labazada.

O tamaño do infrinxido

entanto oes o son mediátrico das novas nas casas,

a química diploñática na fiestra da praia.

Considera,

considera a medida do desprezo

cando apalpas moles as rochas que che sentiran os pés.

As mans de Lola de Aguiño nos restos acugulados.

Xa non never more. Que non abonda.

Sábete Ons e pénsate mentres agardas serr salvada.

“Mar de fondo, capitán”. A velocidade do vento non é nada

se deciden as pantasmas.

Xa non never more, never more.

É que non abonda.

(Sen novidade na fronte)

Que visible

coma invade aínda máis, sen pudor, esta peste.

Nós sós. Sempre en Galicia. Nós sós.

Traíamola no lombo, inmemorial,

unha lapa no lombo a miseria do hábito domeado.

Never more, never more. Pero non abonda.

Agora que definitiva en nós. Unha pegada na alma.

¿Que gardas, foar do soño e os rumorosos?

¿Que cuspe máis limpa queres ver

mentres as maquinarias do acougo che anotan as lindezas

dos conformes?

Xa nin never more, never more abonda.

Atónita.

Faite indómita.

De cara ó noxo

pon prezo en castigo á patética esperanza.

Velaí te-la estúpida batalla.

Never more, Edgar Allan Poe

Nós sós, Manuel Antonio

Sempre en Galiza, Daniel Castelao

Publicación de IES Álvaro Cunqueiro (2003).

A temática da maternidade

A súa obra Darío a diario céntrase na vivencia da súa maternidade e da crianza do seu fillo Darío. Un exemplo:

Tódolos bebés son tu e ningún coma ti.
Tódolos nenos son tu e ningún coma ti.
Tódolos adolescentes son tu e ningún coma ti.
Tódolos mozos son tu en ningún coma ti.
Tódolos anciáns son tu e ningún coma ti.
Tódalas nais son eu e todas, como min, saben que es único.

——–

I

Dis ma-ma-má
e consegues oito pasos seguidos sen axuda
cara a nós. ¿Vesme?
Son a nai que te pariu e coida
face-lo necesario porque avances.

II

¿Que é o necesario?
Coma sempre:
asumir que me equivoco e seguir investigando.
Como sempre en min,
e máis contigo.

—–

Busco o modo de te acompañar sen estorbo,
que seas ó meu carón feliz e creador
de ti,
de ti e mailo mundo que apañes.

—–

Non me gustaban de nena os peluches
e lembran meus pais que non xoguei moito ás bonecas.
Non me deteño a cociñar e na química das quimeras
rocei un xeito de delincuencia xuvenil.
Un xénero feminino algo a desmán das narracións para o ano en que nacín.

E vés
ti
agora,
primeiro imaxinado e xa querido,
logo presente nestes cuartos a diario:
hai posible en ser muller un privilexio imposible de transferir.

Xela Arias. Referencias musicais: o blues

Outro estilo musical ao que fai moitas referencias é o blues. Un exemplo:

É tempo de orquídeas de frío

As follas secas -outono

As follas secas axóuxeres

E acocharon as rás

A música fuxiu de baladas e fíxose blues 

Blues de corazón

  •  O blues é un estilo musical vocal e instrumental que evoluíu dos espirituais, cánticos e cancións de traballo afroamericanos e ten  a súa ríz estilística na áfrica Occidental. O blues foi a amior influencia da música poipular occidental e americana, con expresión no jazz, rock e tamén na música pop convencional e ata na música clásica moderna.

Os ingredientes V. Dimensión metaliteraria.

É un discurso autorreferencial que se manifesta de varias maneiras. Nalgúns casos, o autor interrompe o argumento ou métese dentro del para aclarar algo, emitir xuízos sobre a propia obra e a súa preparación, tratar temas relacionados co xénero e as técnicas narrativas ou falar de literatura en xeral.

Un exemplo, así falaba da súa escrita nunha entrevista:

“A poesía debe indagar e cuestionar a orde das cousas, senón para que é, se a poesía o que vai servir é para dulcificar o que xa está ou para cantar as posibles excelencias do que xa está non sirve para nada.”

Xela Arias. Referencias mitolóxicas

Ariadna fia

Un edificio e outro érguense

En mausoleo informe para mañán e algunha Alicia

Pequena, tal vez luxada, entra na pantalla calada

Os ollos dela véñenme entran e furan

E trae nos brazos abertos millóns de flores e colores

¡Colores!

E son colores raras

Eatrañas de no velas.

E Ariadna fia

Ariadna foi, na mitoloxía grega, a filla de Minos e Pasífae, os reis de Creta que atacaron Atenas tras a morte do seu fillo Androgeo. A cambio da paz, os atenienses debían enviar sete hombres xóvenes e sete doncellas cada ano para alimentar ao Minotauro.Ariadna - Wikipedia, la enciclopedia libre

Ariadna foi posta polo seu pai a cargo do labirinto en que estaba encerrado o Minotauro. Ariadna traizoou ao seu pai ao namorar de Teseo, un dos mozos atenienses que debía ser sacrificado ao Minotauro. Ariadna proporcionou a Teseo unha espada coa que matar ao Minotauro e un novelo para que, tirando do fío, poidese orientarse polo labirinto e atopar a saída despois de matar ao Minotauro.

Xela Arias. Intertextualidade

A xeito de colaxe nos seus poemas aparecen integrados versos de moitos autores da literatura universal: Baudelaire, Rilke, Gil de Biedma, Rimbaud ou, como neste poema, Bukowski.

Non sei que hai que quero decir sen ter que falar
de nada que pensado faise ese non sei coma pesadelo
constante e furafollea-los instantes. Vaia. Se xa
nin prefiro rematar este intento de explicarme

(…)

bukowski ten razón para min
a cidade
foi poema

  •  Henry Charles Bukowski, cuxo verdadeiro nome era Heinrich Karl Bukowski, foi un poeta e escritor nado en Alemaña, aínda que de nacionalidade americana, considerado un dos máximos representantes da literatura independente e do xénero literario chamado “realismo sucio”.

Os ingredientes II. Referencias literarias (autores galegos)

  • Entre as múltiples referencias literarias, hai autores galegos como Novoneyra, Ferrín, Manuel Antonio, Castelao…

 

 

Un exemplo nesta “Epístola. Biografía” :

 

Deixara os meus estudos e traballaba, pero entre Novalis

almorzaba Rimbaud, xantaba Verlaine e ceaba Baudelaire

(Novoneyra ou Ferrín de aperitivo).

  • Tamén cita a Rosalía:

Inmaculábante. Eras necesaria.

Inmaculábante. Es o principio da camiñada.

Mira como así rabenan,

rematan esgotado o teu dereito a rebentar.

Nada novo, inmaculada Rosalía.

Tal sempre mulleres confinadas na construción

doutros,

comprendes:

resólveseche a arma contra ti.

A de quen comprende non é

palabra feliz.

 

Os ingredientes I. Culturalismo,

Chamamos culturalismo ás referencias nos poemas á mitoloxía, á literatura, á música, ao cine, á arte en xeral.

Nos poemas de Xela Arias quizais as referencias máis abundantes sexan as referencias musicais, ao blues, ao jazz ou a o rock.

Nun poema, por exemplo cita ao músico Chick Corea:

Chovía
Os mares sulagaban as pedras
Retortas e cabalos
Corea. Chick. Chick Corea. O dial esvara

Sabes: estou soa. A fiestra grande da pantalla ten
Colores chumbas fumes e un coche
Vermello que pasa
a ventá